¿De que tiens miedo, Aragón? | Arredol

¿De que tiens miedo, Aragón? | Arredol.

O pasau 21 d’agosto se celebró “Alifara”, una chornada en esfensa d’o catalán en Bezeit.

Pepa Nogués

Imachen de Alifara (Fuent: Franja.net)

O pasau 21 d’agosto, dende Clarió- Associació de Pares del Matarranya en Defensa del Català organicemos a 2ª Alifara Clarió en Bezeit. Estió una chornada fiestera infantil y familiar que, baixo lo lema “Aimamos a nuestra luenga”, contó con diversas actividatz populars ta conoixer o patrimonio natural y cultural, actuación de machia incluyida, y que remató con una gran mural mosaico, adedicau a la luenga.

Clarió somos una colla de familias d’a comarca d’o Matarranya preocupadas por a supervivencia d’a nuestra luenga. Hemos parau cuenta de que os nuestros fillos prencipian a no fer servir a suya luenga materna de traza informal, ta charrar entre ells. Mesmo más, quan charran en catalán, fican a-saber-las parolas freqüents en castellano (todas as de l’entorno d’as TIC y informatica, por eixemplo). As cosas han cambiau de quan yeramos chicotz. Nusatros vivibanos una situación de clara diglosia, tenebanos una luenga formal que yera lo castellano y unatra informal que yera lo catalán, pero encara que adintro d’o cole charrabanos en castellano, en o patio y difuera febanos servir a nuestra luenga materna. Y asinas, encara que fendo servir muitos castellanismos hemos manteniu la luenga materna.

Pero ista transmisión ya no ye guarenciada t’as futuras cheneracions porque ixe modelo basau en a familia y en a oralidat ya no ye prou. A escolarización más luego (antesmas a los 3 y agora a los 0 anyos) y l’aumento de servicios t’a catrinalla en o mundo rural (extraescolars, escuelas d’estiu….) estando que tienen por costumbre fer servir lo castellano como luenga cutiana, han iu achiquindo as posibilidatz de contacto d’os chiquetz con a suya luenga materna y aumentando lo tiempo de relación con a suya collas de pares en castellano. Antimás, o feito de que a luenga escrita fuese antesmas nomas en castellano no teneba mayor trascendencia ya que o suyo emplego yera radiu en a sociedat tradicional, pero agora ye una constant en as nuestras relacions, mesmo entre amigos con o whatsapp. Son alarmas que fan viyer un claro periglo de substitución lingüistica.

En Aragón se charra catalán como luenga materna dende fa más de 850 anyadas en 50 poblacions situadas en a zona oriental, bellas 45.000 personas. De l’arabe pasemos a lo catalán porque yera a luenga d’os nuestros repobladors cristianos. En 1707 nos viedaron d’escribir-lo y mientres o periodo d’a dictadura mesmo charrar-lo. Con a restauración d’a democracia y a Constitución espanyola de 1978 cada comunidat autonoma tien a obligación de parar cuenta d’as atras luengas que se fan servir en o suyo territorio antimás d’o castellano y guarenciar a suya conservación. Asinas ye escrito en l’Estatuto d’Autonomía d’Aragón de 1982. en l’ambito internacional, existen a lo menos quatre tractaus que tamién obligan a los gubiernos a protecher as luengas minorizatas: O Pacto Internacional d’os Dreitos Civils y Politicos (1966), A Convención sobre os Dreitos d’o Nino(1989); A Convención relativa a las Discriminacions en a Esfera de l’Amostranza (1960) (istos tres de Nacions Unidas); y a Carta Europea d’as Luengas Rechionals y Minoritarias (1992), d’o Consello d’Europa.

Pero tot y habendo obligación, dimpués de más de tres decadas o gubierno d’Aragón contina sin tener os instrumentos y accions que calen y a mayoría d‘os nuestros estudiants rematan a suya educación secundaria obligatoria analfabetos en a suya propia luenga. Manimenos, a resta de comunidatz de l’estau que charran catalán sí han normalizau a suya situación lingüistica: en Catalunya, Balears y Valencia. Tamién atras comunidatz con luenga propia lo han feito, como Galicia y o País Vasco.

En Aragón, a luenga materna catalana en o sistema educativo contina igual que quan s’implantó en 1984: una hora a la semana en as escuelas d’o Matarranya de primaria como asignatura optativa no ye prou ta guarenciar as suyas competencias lingüisticas en a luenga maternas y, con ixo, a continidat d’a luenga. Quan a mia filla prencipió a charrar tenendo 2 anyadas y lo fació en castellano me ploró l’alma. No porque no me fese goyo lo castellano, no se tracta d’ixo, sino porque sñe que ello ye conseqüencia d’o no desenrollo d’a democracia y puet tener as grieus conseqüencias d’o disapareixer d’una luenga y con ella d’una cultura.

No negaré a complexidat de tractar as luengas y as identidatz, pero si la resta de comunidatz lo han conseguir por qué Aragón no. Ye una comunidat pionera en muitos aspectos de cultura, ecolochía y educación. No ye un problema de incapacidat. Tampoco no’n ye de consenso social, entre o 75 y o 100% d’os pais d’o Matarranya inscriben a los fillos suyos en l’asignatura de catalán en primaria, sin estar obligatoria. Alavez, ¿por qué dimpués de más de tres decadas os gubernants d’Aragón son estaus incapables de solucionar o tema? A resta lo han feito.

Plegaus en iste punto, puet estar que belun encara se pregunte por qué en o 2014 cal una asociación de pais adedicada a cusirar a supervivencia d’una luenga. Yo tamién me lo pregunto. ¿De qué tiens miedo Aragón?

Pepa Nogués

Antropologa y mai. Miembro de Clarió-Associació de Pares del Matarranya en Defensa del Català

La Portellada, 25 de agosto de 2014

Social Widgets powered by AB-WebLog.com.

La Franja